نقد کتاب

 در ابتدای جلسه «محمد اسفندیاری» نویسنده کتاب با اشاره به گفته کانت فیلسوف آلمانی که معتقد است همه باید تسلیم نقد باشند گفت: کسی که از نقد می هراسد حتما در کارهایش غش وجود دارد. ضمن اینکه از امام صادق (ع) نیز روایت شده که بهترین دوست من کسی است که عیب مرا گوشزد کند.

این کتاب برش هایی از سه کتاب دیگر من است

وی ادامه داد: کتاب از عاشورای حسین تا عاشورای شیعه ؛ برش هایی از کتابهای دیگر من همچون «امام باز مظلوم »است که در آینده نزدیک چاپ خواهد شد. وجهی دیگر از این کتاب در مورد هدف شناسی امام حسین است که آن هم بخشی از کتاب دیگر من به نام عاشورا شناسی و بخش سوم این کتاب نیز تحت عنوان شناخت امام حسین (ع) است که این بخش هم برشی از کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع) است. بنابراین این بخش ها را ناشرین کنار هم قرار دادند و کتابی به عنوان عاشورای حسین تا عاشورای شیعه را گردآوری کردند.

امام حسین (ع) مظهر ظلم ستیزی است نه فقط مظهر مظلومیت

این نویسنده با بیان اینکه از موضوعات زیادی که در مورد امام حسین(ع) وجود دارد سه موضوع ماهیت شناسی قیام امام حسین(ع) ، هدف شناسی و کتاب شناسی امام حسین (ع) از همه مهمتر است یادآور شد: در مورد ماهیت قیام امام حسین باید گفت که این ماهیت نزد ما شیعیان به خوبی روشن نیست و تنها این ماهیت در ظلم شناسی خلاصه می شود و در این کتاب ، امام مظهر ظلم ستیزی است نه فقط مظهر مظلومیت .

کارکرد قیام امام حسین فقط عزاداری نیست

اسفندیاری خاطر نشان کرد: در نزد ما امام حسین (ع) به مظهر مظلومیت تبدیل شده یعنی قلب ماهیت شده است و چون امام حسین فقط مظهر مظلومیت شناخته شده لذا کارکردش فقط «عزاداری» شده است. درحالی که اگر ما واقعا امام حسین (ع) را بشناسیم دیگر نباید در کشور مان خبری از ظلم ، فقر و حکومت بی رضایت مردم  وجود داشته باشد.

شیعه نباید فقط به قمه و قیمه شناخته شود

به گفته نویسنده « نان و کتاب» شیعه نباید فقط به قمه و قیمه و راه پیمایی روز اربعین شناخته شود بلکه شیعه باید در دنیا به یک امت ظلم ستیز و طرفدار مظلوم و حقوق بشر معرفی شود.

وی اضافه کرد: وقتی امام حسین در دست منبری ها ( نه روحانیت) و در دستان روضه خوان ها افتاد ، آنان فقط به دنبال اشک گرفتن از مردم بودند.

نباید «دچار مغالطه پهلوان پنبه» شویم

محمد اسفندیاری تاکید کرد: من در این کتاب توضیح دادم که در باب هدف امام حسین (ع) ، هفت نظریه وجود دارد هر چند که من شش نظریه آن را قبول ندارم اما این نظریه ها را به خوبی تقریر کردم و سعی نکردم چون با آنان مخالف هستم حتما چهره آنان را بد نشان دهم. ما همیشه باید مخالف خودمان را خوب تبیین کنیم. درحالی که ما معمولا «دچار مغالطه پهلوان پنبه» هستیم و سعی می کنیم که از مخالف خودمان چهره زشتی نشان بدهیم و بعد به آن حمله کنیم.

نویسنده کتاب از عاشورای حسین تا عاشورای شیعه گفت: من در آخر کتاب هم 100 کتاب در باب امام حسین (ع) معرفی کردم و اعلام کردم که از این 100 تا کتاب ، 50 تای آن مهمتر است اما به هیچ کدام نمره بالاتر از 18 ندادم.

موافق کتاب هستم اما با دید انتقادی

«حجه الاسلام والمسلمین مهدی مسائلی» منتقد جلسه نیز با بیان اینکه من موافق کتاب هستم اما نباید همیشه انتقاد از طرف مخالفین صورت بگیرد اظهار داشت: من موافق کتاب هستم اما با دید انتقادی سعی می کنم معایب و محاسن کتاب را نیز اعلام کنم. یکی از محاسن کتاب این است که نویسنده از قلم شیوایی برخوردار است و نثر فاخری دارند و از زمره نثر دینی این روزگار محسوب می شوند . موضوع بعدی ، تنوع در عبارت پردازی است که از امتیازات این نویسنده محسوب می شود. اما در عین حال همین تنوع در عبارت پردازی می تواند سبب طولانی تر شدن مطالب گردد و حوصله مخاطب را سر ببرد. هر چند که معتقدم کتاب های آقای اسفندیاری همچنان در قله قرار دارند.

عنوان کتاب متناسب با اهداف عاشورا نیست

وی در بخش دیگری از سخنان خود به معایب کتاب اشاره کرد و گفت: عنوان کتاب خیلی متناسب با اهداف عاشورا نیست و عام تر است؛ چون این کتاب ، برش هایی از کتاب های دیگر نویسنده است لذا عنوان بندی و فصل بندی منطقی در کتاب احساس نمی شود. ضمن اینکه تنوع در انتشارات نویسنده هم زیاد است و اگر انتشارات ثابتی اقدام به چاپ کتاب های آقای اسفندیاری می کردند هم تهیه آن راحت تر و هم کیفیت انتشارات آن بهتر بود چرا که برخی از انتشارات هایی که کتاب های ایشان را چاپ می کنند به لحاظ کیفیت متفاوت هستند.

نباید تفکیکی بین بُعد تراژیک و حماسی عاشورا باشیم

این منتقد جلسه اضافه کرد: مشخص است که نویسنده اثر ، منتقد بُعد تراژدی عاشورا و طرفدار بُعد حماسی عاشورا هستند. این درحالی است که بنده معتقدم ما نباید تفکیکی بین این دو بُعد داشته باشیم البته تاکید نویسنده هم این نبوده است اما چون آقای اسفندیاری بیشتر روی حماسه تاکید کردند شاید این ذهنیت ایجاد شود که عزاداری عاطفی و تراژدی نتایجی نخواهد داشت اما ما معتقدم که باید عزاداری تراژدی باشد چرا که از بطن آن عزاداری حماسی ایجاد خواهد شد. لذا اگر نویسنده بر روی این تاکید می کرد که حماسه از طریق عاطفه و شور انتقال می یابد برخی از شبهات کمتر می شد. ضمن اینکه ورود به حماسه صرف نیز کارساز نیست.

قمه زنی ابعاد گوناگونی دارد

مهدی مسائلی ادامه داد : در کتاب ذکر شده که قمه زنی را آقای فاضل دربندی بوجود آورده است در حالی که مستنداتی در این زمینه به روشنی وجود ندارد ضمن اینکه ایشان خیلی فرد تاثیرگذاری در شیعه نبودند این درحالی است که قمه زنی ابعاد گوناگونی دارد. ضمن اینکه بحث روایی در کتاب کمتر وجود دارد و اگر روایاتی وجود می داشتند که هم مقبول بودند و هم تاثیرگذار حتما بعضی از شبهات کتاب مرتفع می شدند.

محمد اسفندیاری در پاسخ به منتقد جلسه یاد آور شد: آقای مسائلی معتقد است که در کتاب گاهی اوقات قلم گردانی وجود دارد به گونه ای که ممکن است حوصله خواننده سر ببرد که من هم این اشکال را می پذیرم و به همین لحاظ است که کتابهای من در چاپ های بعدی ضمن اینکه مقالاتی به آنان اضافه می شوند اما به حجم آنان افزودتر نمی شوند. اشکال دیگر  منتقد در باب تقسیم بندی کتاب بود که من فی نفسه آن را قبول دارم اما همان طوری که قبلا اعلام کردم این کتاب برگرفته از سه کتاب دیگر بنده بوده است.

عاشورا دارای یک صفحه سفید به نام «حماسه» و یک صفحه سیاه به نام «مصیبت» است

وی تصریح کرد: اشکال دیگر این بود که ما نباید تغابلی بین تراژدی و حماسه داشته باشیم و من هم چنین تغابلی نداشتم هر چند که ممکن است چنین ذهنیتی در خواننده ایجاد شود در حالی که من در کتاب تاکید فراوان کردم که چنین تغابلی نباشد. معتقدم که عاشورا یک صفحه سفید به نام «حماسه» دارد و یک صفحه سیاه به نام «مصیبت» دارد که صفحه سیاه آن را عمربن سعد بوجود آورده و ما همیشه بیشتر این مصیبت را در عاشورا می بینیم و ظلم ستیزی عاشورا را نمی بینیم. درحالی که در انقلاب ایران نیز روی بعد حماسه عاشورا تاکید شد یعنی هیهات من الذله برجسته شد.

اسفندیاری افزود: درمورد فاضل دربندی هم بگویم که ایشان هنگامی که درتهران بودند خیلی بر قمه زنی تاکید داشتند و حتی وصیت کرده بودند که من را با کفن خونی که با قمه زنی از دنیا می روم دفن کنید!

هدفم آسیب شناسی عزاداریها بوده است

وی در پایان اظهار داشت : هدف من در این کتاب تعریض به عزاداری نبوده بلکه آسیب شناسی عزاداری مد نظر من بوده است.

در بخش دیگری از این نشست نقد کتاب ، برخی از حاضرین که کتاب را قبلا مطالعه کرده بودند به نقطه نظرات خویش پرداختند که عده ای به این کتاب انتقاد داشتند و معتقد بودند که وام گرفتن متعدد از کتابهای دیگر نقش نویسنده را کمرنگ کرده است یا اینکه منابعی که در کتاب ذکر شده یا حضور ندارند و یا تحریف شدند و  یا اینکه در کتاب حماسه ای دیده نمی شود. برخی دیگر هم به دغدغه مقدس نویسنده اذهان داشتند.